4-9. มาตุสุตฺตาทิวณฺณนา

[137-142] ลิงฺคนิยเมน เจว จกฺกวาฬนิยเมน จาติ ‘‘ปุริสานญฺหิ มาตุคามกาโล, มาตุคามานญฺจ ปุริสกาโล’’ติ ยถา สตฺตสนฺตาเน ลิงฺคนิยโม นตฺถิ, เอวํ กทาจิ อิมสฺมิํ จกฺกวาเฬ นิพฺพตฺตนฺติ, กทาจิ อญฺญตรสฺมินฺติ จกฺกวาฬนิยโมปิ นตฺถิฯ เอวเมว ฐิเต

จกฺกวาเฬ มาตุคามกาเล นมาตาภูตปุพฺโพ นตฺถีติอาทินา ลิงฺคนิยเมน จกฺกวาฬนิยโม จ เวทิตพฺโพฯ เตนาห ‘‘เตสู’’ติอาทิฯ

มาตุสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. เวปุลฺลปพฺพตสุตฺตวณฺณนา

[143] เอกํ อปทานํ อาหริตฺวา ทสฺเสติ ‘‘เอวํ สํเวคํ ชเนตฺวา ภิกฺขู วิเสสํ ปาเปสฺสามี’’ติฯ จตูเหน อาโรหนฺติ จตุโยชนุพฺเพธตฺตาฯ ทฺวินฺนํ พุทฺธานนฺติ กกุสนฺธสฺส โกณาคมนสฺส จาติ อิเมสํ ทฺวินฺนํ พุทฺธานํฯ ‘‘ติวรา โรหิตสฺสา สุปฺปิยา’’ติ มนุสฺสานํ ตสฺมิํ ตสฺมิํ กาเล สมญฺญา ตตฺถ เทสนามวเสน ชาตาติ เวทิตพฺพา, ยถา เอตรหิ มาคธาติฯ

ปุน วสฺสสตนฺติ ปฐมวสฺสสตโต อุปริวสฺสสตํ ชีวนโก นาม มนุสฺโส นตฺถิฯ ปริหีนสทิสํ กตํ เทสนายฯ วฑฺฒิตฺวาติ ทสวสฺสายุกภาวโต ปฏฺฐาย ยาว อสงฺเขฺยยฺยายุกภาวา วฑฺฒิตฺวาฯ ‘‘ปริหีน’’นฺติ วตฺวา ตํ ปริหีนภาวํ ทสฺเสนฺโต ‘‘กถ’’นฺติอาทิมาหฯ ยํ อายุปฺปมาเณสูติ ยตฺตกํ อายุปฺปมาเณสูติฯ

เวปุลฺลปพฺพตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

อนมตคฺคสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

5. กสฺสปสํยุตฺตํ

1. สนฺตุฏฺฐสุตฺตวณฺณนา

[144] สนฺตุฏฺโฐติ สเกน อุจฺจาวเจน ปจฺจเยน สมเมว จ ตุสฺสนโกฯ เตนาห ‘‘อิตรีตเรนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ทุวิธํ อิตรีตรํ – ปากติกํ, ญาณสญฺชนิตญฺจาติฯ ตตฺถ ปากติกํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ญาณสญฺชนิตเมว ทสฺเสนฺโต ‘‘ถูลสุขุมา’’ติอาทิมาหฯ อิตรํ วุจฺจติ หีนํ ปณีตโต อญฺญตฺตาฯ ตถา ปณีตมฺปิ อิตรํ หีนโต อญฺญตฺตาฯ อเปกฺขาสทฺทา หิ อิตรีตราติฯ อิติ เยน เกนจิ หีเนน วา ปณีเตน วา จีวราทิปจฺจเยน สนฺตุสฺสิโต ตถาปวตฺโต อโลโภ อิตรีตรปจฺจยสนฺโตโส, ตํสมงฺคิตาย สนฺตุฏฺโฐฯ ยถาลาภํ อตฺตโน ลาภานุรูปํ สนฺโตโส ยถาลาภสนฺโตโสฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ ลพฺภตีติ วา ลาโภ, โย โย ลาโภ ยถาลาโภ, เตน สนฺโตโส ยถาลาภสนฺโตโสฯ พลนฺติ กายพลํฯ สารุปฺปนฺติ ภิกฺขุโน อนุจฺฉวิกตาฯ

ยถาลทฺธโต อญฺญสฺส อปตฺถนา นาม สิยา อปฺปิจฺฉตาย ปวตฺติอากาโรติ ตโต วินิวตฺติตเมว สนฺโตสสฺส สรูปํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ลภนฺโตปิ น คณฺหาตี’’ติ อาหฯ ตํ ปริวตฺเตตฺวาติ ปกติทุพฺพลาทีนํ ครุจีวรํ น ผาสุภาวาวหํ สรีรพาธาวหญฺจ โหตีติ ปโยชนวเสน, นาตฺริจฺฉตาทิวเสน ปริวตฺเตตฺวาฯ ลหุกจีวรปริโภเค สนฺโตสวิโรธิ น โหตีติ อาห ‘‘ลหุเกน ยาเปนฺโตปิ สนฺตุฏฺโฐว โหตี’’ติฯ มหคฺฆจีวรํ พหูนิ วา จีวรานิ ลภิตฺวา ตานิ วิสฺสชฺเชตฺวา อญฺญสฺส คหณํ ยถาสารุปฺปนเย ฐิตตฺตา น สนฺโตสวิโรธีติ อาห ‘‘เตสํ…เป.… ธาเรนฺโตปิ สนฺตุฏฺโฐว โหตี’’ติฯ เอวํ เสสปจฺจเยสุ ยถาพลยถาสารุปฺปนิทฺเทเสสุ อปิ-สทฺทคฺคหเณ อธิปฺปาโย เวทิตพฺโพฯ

ปกตีติ วาจาปกติอาทิกาฯ อวเสสนิทฺทาย อภิภูตตฺตา ปฏิพุชฺฌโต สหสา ปาปกา วิตกฺกา ปาตุภวนฺตีติฯ